Czy Sąd zawsze orzeka o kontaktach z dziećmi w sprawie o rozwód?

Sąd rozwodowy w toku postępowania skupia wszystkie sprawy związane z funkcjonowaniem rodziny.

Podstawowym założeniem modelu procesu rozwodowego jest koncentracja w sądzie rozwodowym całokształtu spraw związanych z bieżącym funkcjonowaniem rodziny znajdującej się w sytuacji kryzysowej, co również ma znaleźć odzwierciedlenie w wyroku rozwiązującym małżeństwo.

Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że rozstrzygnięcia sądu rozwodowego możemy podzielić na te podejmowane z urzędu ( co wynikaj z obowiązków sądu nałożonych przepisami prawa) oraz na wniosek .

W przypadku  działania z urzędu sąd rozwodowy ma obowiązek dokonania rozstrzygnięcia, który obejmuje m.in. rozstrzygnięcie o kontaktach rodziców z dzieckiem Jak wskazuje J. Winiarz: „O obligatoryjności orzeczenia z urzędu w sprawach objętych hipotezą art. 58 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przesądza sformułowanie <sąd rozstrzyga> (J. Winiarz [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2010, s. 553).

Zasadniczą cechą rozstrzygnięć z art. 58 § 1 jest więc to, że sąd orzeka z urzędu o sprawach dziecka, które nie jest stroną procesu” (J. Winiarz [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2010, s. 557). Celem takiego skonstruowania przepisu było więc wyraźne stwierdzenie, że sąd ma obowiązek orzeczenia o kontaktach z dzieckiem.

Obowiązek wskazany powyżej nie jest jednak absolutny – kiedy więc sąd nie musi orzekać o kontaktach z dzieckiem w sprawie o rozwód?

Nowelizacja kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z 25.06.2015 r. dodała nowy przepis, który zezwala sądowi na nieorzekanie o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem na zgodny wniosek stron (art. 58 § 1b k.r.o.).

ZATEM DO TEGO, ABY POMINĄĆ TEMAT KONTAKTÓW Z DZIECKIEM W WYROKU ROZWODOWYM – POTRZEBNA JEST ZGODA OBU ROZWODZĄCYCH SIĘ MAŁŻONKÓW I ZGODNY WNIOSEK W TYM ZAKRESIE.

Co oznacza zgodny wniosek stron ? Nic innego jak tylko to, że zarówno jedna jak i druga strona zgłoszą w trakcie procesu do sądu prowadzącego sprawę rozwodową (na piśmie lub ustnie w trakcie trwania rozprawy), że wnoszą o nieorzekanie o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem i uzasadniąten wniosek, czyli przedstawią swoje stanowisko, dlaczego w ich sprawie nie jest to potrzebne. Najczęściej dzieje się to z tego powodu, że rodzice mają wypracowane zgodne ustalenia w tym zakresie i nie ma między nimi konfliktu co do realizacji kontaktów z dzieckiem. W związku z tym strony czyli rozwodzący się małżonkowie mogą złożyć do sądu rozwodowego PLAN RODZICIELSKI.

Art.  58.  [Inne rozstrzygnięcia sądu rozwodowego]

§  1.  W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

§  1a.  W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.

§  1b.  Na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.

§  2.  Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

§  3.  Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

§  4.  Orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Oczywiście trzeba pamiętać o tym, że  złożenie zgodnego wniosku stron nie wyklucza orzeczenia przez sąd rozwodowy o ograniczeniu lub zakazaniu kontaktów z dzieckiem czy też o ustaleniu kontaktów już po rozwiązaniu małżeństwa na podstawie art. 113² – 113³ k.r.o. Zatem w każdym czasie po rozwodzie kwestia kontaktów z dzieckiem może być rozpoznawana przez sąd rodzinny na podstawie wniosku złożonego przez rodzica i to wielokrotnie, jeśli tylko zmieniać się będzie istotnie sytuacja rozwiedzionych rodziców i dziecka.

Art.  113¹.  [Ustalenie sposobu utrzymywania kontaktów z dzieckiem]

§  1.  Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy.

§  2.  Przepisy § 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli dziecko nie przebywa u żadnego z rodziców, a pieczę nad nim sprawuje opiekun lub gdy zostało umieszczone w pieczy zastępczej.

Art.  113².  [Ograniczenie utrzymywania kontaktów z dzieckiem]

§  1.  Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy ograniczy utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem.

§  2.  Sąd opiekuńczy może w szczególności:

1) zakazać spotykania się z dzieckiem;

2) zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu;

3) zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd;

4) ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość;

5) zakazać porozumiewania się na odległość.

Art.  113³.  [Zakaz utrzymywania kontaktów z dzieckiem]

Jeżeli utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza, sąd zakaże ich utrzymywania.

PAMIĘTAJ!

Jeżeli wyrok nie zawiera zapisu o kontaktach, to nie może być w tej części egzekwowalny, np. w sytuacji gdy pomiędzy byłymi małżonkami nagle powstanie konflikt. W konsekwencji taka sytuacja może doprowadzić do tego, że rodzic, przy którym na co dzień dziecko nie przebywa, może mieć problem z realizowaniem swoich praw do spotykania się z dzieckiem – pomimo wcześniejszych ,,dżentelmeńskich’’ ustaleń, na które często powołują się strony przed sądami, czy pisemnych uzgodnień zamieszczonych np. w protokole rozprawy.

Trzeba mieć również na uwadze niejednolitą praktykę sądów orzekających, ponieważ nie zawsze sędziowie postępują zgodnie z wymogami powyżej przywołanego przepisu art. 58 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Powodem takiego sposobu patrzenia na sprawę jest okoliczność, gdy strony przedłożą, plan rodzicielski, czy inne formy porozumienia w przedmiocie realizowania kontaktów z dziećmi. Porozumienia zawierane pomiędzy stronami na etapie postępowań rozwodowych często bywają dołączane w formie załącznika do protokołu rozprawy rozwodowej, który tylko czasami stanowi integralny składnik wyroku rozwodowego (czyli w uproszczeniu  mówiąc jest wpisywany w treść wyroku).

Jakie są następstwa i ryzyka braku uregulowania kontaktów rodzica z dzieckiem bezpośrednio w wyroku rozwodowym ?

Brak zapisu w wyroku rozwodowym o zakresie i sposobie realizowania kontaktów (chociażby dla okazania wobec funkcjonariusza Policji  treści rozstrzygnięcia przy częstych interwencjach policyjnych w sytuacjach prób realizowania kontaktów jednego z rodziców i odmowie realizowania tego prawa przez drugiego z rodziców dziecka, czy też próbach szeroko rozumianego egzekwowania prawa do kontaktów) de facto zmusza stronę do formalnego wszczęcia sprawy o ustalenie kontaktów co nierzadko pochłania czas i środki finansowe. Warto zaznaczyć, że na rozstrzygnięcia w sprawach o uregulowanie kontaktów czeka się średnio kilka miesięcy, w tym czasie zarówno między rodzicami narasta konflikt, a dziecko poprzez przerwanie więzi z jednym z rodziców, pada ofiarą sporów pomiędzy dorosłymi. Jeśli dołoży się do tego czas oczekiwania na kolejne rozprawy aż do uprawomocnienia się orzeczenia, w sytuacji gdy wcześniejsze ustalenia o kontaktach (nie zawarte w wyroku) nie są respektowane ani faktycznie egzekwowalne, a sąd nie wydaje postanowienia o zabezpieczeniu, okres rozłąki jeszcze bardziej się wydłuża.

DLATEGO TEŻ W TAKICH SYTUACJACH NIEZWYKLE WAŻNA JEST SZYBKA REAKCJA RODZICA „POZBAWIONEGO” PRAW RODZICIELSKICH I PODJĘCIE DZIAŁAŃ FAKTYCZNYCH I PRAWNYCH MAJĄCYCH NA CELU EGZEKWOWANIE PRAWA DO KONTAKTÓW Z DZIECKIEM !

Rozwiązanie powyżej wskazanego problemu jest stosunkowo proste.

Należy już na etapie sprawy rozwodowej zadbać o to aby w wyroku rozwodowym znalazły się zapisy regulujące kontakty rodziców z dziećmi.

W dobie komunikacji elektronicznej nawet rozbudowane i szczegółowo określone kontakty mogą być wpisane do wyroku rozwodowego poprzez proste ich skopiowanie z nośnika elektronicznego załączonego przez strony lub pełnomocników profesjonalnych. Profesjonalni pełnomocnicy nierzadko sporządzają wychowawcze plany rodzicielskie, porozumienia, czy też wnioski zawierające harmonogramy realizowania kontaktów do sądu, co również w sposób stosunkowo prosty pozwala możliwie wszechstronnie, dokładnie odnieść się do tematu kontaktów i ich zakresu w wyroku rozwodowym.