Sąd cywilny nie orzekł o kosztach procesu w wyroku – co zrobić?

Z każdą sprawą sądową rozpatrywaną w sądzie wiąże się konieczność poniesienia kosztów procesu przez strony. Kosztami procesu są  wszystkie niezbędne wydatki poniesione przez stronę w celu dochodzenia swoich praw przed sądem. Zaliczyć do nich możemy przede wszystkim koszty sądowe (opłaty sądowe, kancelaryjne oraz wydatki, wszystkie szczegółowo uregulowane w odrębnych przepisach obowiązujących w chwili wniesienia sprawy do jej zakończenia w instancji), koszty podróży celem stawiennictwa w sądzie, koszty związane z reprezentowaniem strony przez profesjonalnego pełnomocnika lub obrońcę.

Art.  98.  Kodeksu postępowania cywilnego [Koszty procesu]

§  1.  Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

§  2.  Do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

§  3.  Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

§  4.  Wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy.

Art.  108.  Kodeksu postępowania cywilnego [Rozstrzygniecie o kosztach]

§  1.  Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Sąd może jednak rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu; w tej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony.

§  2.  Sąd drugiej instancji, uchylając zaskarżone orzeczenie i przekazując sprawę sądowi pierwszej instancji do rozpoznania, pozostawia temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Art.  109. Kodeksu postępowania cywilnego [Wygaśnięcie roszczenia o zwrot kosztów; ustalanie wysokości]

§  1.  Roszczenie o zwrot kosztów wygasa, jeśli strona najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia nie złoży sądowi spisu kosztów albo nie zgłosi wniosku o przyznanie kosztów według norm przepisanych. Jednakże o kosztach należnych stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego sąd orzeka z urzędu.

§  2.  Orzekając o wysokości przyznanych stronie kosztów procesu, sąd bierze pod uwagę celowość poniesionych kosztów oraz niezbędność ich poniesienia z uwagi na charakter sprawy. Przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, w tym czynności podjęte w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia.

Zatem strona wygrywająca proces ma prawo do zwrotu należnych jej kosztów, a dbałość o realizację zasady ponoszenia kosztów procesu obciąża sąd orzekający w sprawie. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu, co do zasady, podlega weryfikacji w drodze zażalenia na postanowienie sądu bądź skargi na czynności referendarza sądowego.

Co zrobić, gdy Sąd nie orzekł o kosztach procesu w wyroku w sprawie cywilnej?

W postępowaniu cywilnym zasady rozstrzygania o kosztach procesu reguluje art. 98 k.p.c. Zgodnie z jego treścią strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Uzupełnienie wyroku

Jeżeli sąd nie orzekł o całości roszczenia dochodzonego przez stronę, m.in. nie odniósł się do orzeczenia w przedmiocie kosztów procesu, stronie niezadowolonej z takiego stanu rzeczy nie przysługuje apelacja. Może ona jednak złożyć wniosek o uzupełnienie zapadłego wyroku, wskazując na powstałe uchybienie .

Zgodnie z art. 351 § 1 k.p.c. strona może w ciągu dwóch tygodni od ogłoszenia wyroku, a gdy doręczenie wyroku następuje z urzędu – od jego doręczenia, zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu.

Jak wynika z samego brzmienia przepisu oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego, uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o uzupełnienie wyroku przysługuje stronie w sytuacji, w której sąd w ogóle nie orzekł o kosztach procesu w sentencji wyroku, a zatem kiedy w ogóle brak jest rozstrzygnięcia w tym przedmiocie. Natomiast niepełne rozstrzygnięcie o kosztach procesu (nieuwzględniające poniesionych wydatków, np. w związku z dopuszczeniem przez sąd pierwszej instancji dowodu z opinii biegłych) nie otwiera możliwości wystąpienia z takim wnioskiem.

Trzeba pamiętać, że postępowanie w sprawie uzupełnienia wyroku zawsze wszczynane jest na wniosek strony, co oznacza, że sąd nie może uzupełnić wyroku z urzędu. Trzeba również pamiętać o  terminie do złożenia takiego wniosku – jest to termin dwutygodniowy liczony od dnia ogłoszenia wyroku, bez znaczenia pozostaje przy tym fakt, czy byliśmy na jego ogłoszeniu, czy też nie. Nie ma również znaczenia okoliczność, czy wystąpimy o uzasadnienie takiego wyroku.

Wniosek może złożyć zarówno strona postępowania, jak i interwenient uboczny, prokurator, organizacja społeczna, inspektor pracy i rzecznik konsumentów, pod warunkiem, że brali udział w toczącym się postępowaniu.

Wniosek należy wnieść do sądu, który wydał orzeczenie w sprawie. Pismo takie powinno spełniać wymogi pisma procesowego, w tym zawierać prawidłowo sformułowane żądanie. Wniosek nie podlega opłacie.

Wniosek o uzupełnienie może być skierowany zarówno w postępowaniu procesowym przeciwko wyrokowi jak i przeciwko postanowieniu sądu kończącym postępowanie  w sprawie w postępowaniu nieprocesowym.

Postępowanie w sprawie uzupełnienia wyroku

Zgodnie z art. 351 § 2 k.p.c., wniosek o uzupełnienie wyroku co do zwrotu kosztów
lub natychmiastowej wykonalności sąd może rozpoznać na posiedzeniu niejawnym. Jeżeli uzupełnienie dotyczy wyłącznie kosztów procesu sąd wydaje postanowienie. Sąd wydaje postanowienie także wtedy, gdy oddala wniosek strony. Orzeczenie sądu powinno zapaść przy udziale tych sędziów, którzy uczestniczyli w rozprawie bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku podlegającego uzupełnieniu.

Skutkiem niezgłoszenia przez stronę wniosku o uzupełnienie wyroku jest utrata możliwości dochodzenia orzeczenia o kosztach procesu na rzecz strony wnioskującej o te koszty.

Tym samym nieoceniona wydaje się rola pełnomocnika procesowego, który powinien czuwać nad poprawnością orzeczenia o kosztach procesu oraz podejmować stosowne działania poprzez dobór adekwatnego środka prawnego w razie uchybień sądu przy wyrokowaniu, co pomoże zapewnić jak najlepszą ochronę interesów klienta.